18 تا 24 اردیبهشت، روزهایی که هفته هلال احمر نامیده می‌شود، بهانه‌ای دوباره برای مرور فعالیت‌های جمعیت هلال احمر ایران است.
جمعیتی که 8 سال از دوره تحولات آن، دوره‌ای که از آن به عنوان «دوران بازشناسی و توسعه» یاد می‌شود، گذشته است. این تغییرات وسیع در ساختار و تشکیلات، جایگاه و ارتباطات بین‌المللی، نیروی انسانی، قوانین و مقررات و بهبود روش‌‌ها صورت گرفت و در این دوران سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر نیز در راستای اهداف نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر، مجدداً تشکیل و تقویت و معاونت امور جوانان نیز به عنوان یکی دیگر از ارکان مهم جمعیت مجدداً به سازمان جوانان تبدیل شد.
طی این مدت، بزرگترین عملیات امدادی جمعیت هلال احمر، کمک‌رسانی به زلزله‌زدگان بم بوده که در اثر زمین لرزه پنجم دی‌ماه 1382 این شهرستان به کلی ویران و تعداد زیادی از اهالی آن کشته شدند.
گفت‌وگوی ما به مناسبت هفته جهانی هلال احمر با دکتر سید مسعود خاتمی، رئیس جمعیت هلال احمر ایران را بخوانید.
- آقای دکتر، شما حدود یک سال و نیم است که جمعیت هلال احمر را مدیریت می‌کنید. به نظرتان روند فعالیت‌های هلال احمر در دوره‌های قبلی چه تفاوتی با این دوره داشته است؟
ببینید، قبل از انقلاب ماموریت این جمعیت علاوه بر وظایف اساسی، بحث درمانی کشور هم بوده ولی بعد از انقلاب این ماموریت‌ها به نهادهای دیگر واگذار شد. مثل درمان که به وزارت بهداشت واگذار شد.
اما چیزی که الان مستقیما به عهده جمعیت هلال احمر است، بحث آموزش مردم و امداد و نجات است. بقیه کارها در کنار سایر سازمان‌ها انجام می‌شود مثلا فعالیت‌های درمانی و دارویی ما در کنار فعالیت‌های وزارت بهداشت قرار دارد.
- منظورم مقایسه قبل و بعد از انقلاب نبود. وقتی یک مدیر جدید وارد مجموعه‌ای می‌شود، ممکن است این تلقی را داشته باشد که ویرانه‌ای را تحویل گرفته که الان احتیاج به بازسازی دارد. ممکن هم هست که جمع‌بندی‌اش این باشد که همان روند سابق را با تغییرات اندکی دنبال کند. شما در کجای این طیف قرار دارید؟
من اصلاً فکر نمی‌کنم در دوره قبل مشکل وجود داشته. هر کسی در چارچوب وظایف قانونی، وظایف خود را به خوبی انجام داده. این حرف‌ها فقط افراط و تفریط است. بعد از انقلاب تمام مسئولان در حد توان و صلاح خود خدمت کردند و از امکاناتشان برای رشد هلال احمر استفاده کردند البته در بعضی از برخوردها شاید در هماهنگی با دولت مشکل وجود داشته ولی نمی‌توان گفت که این سازمان ویرانه‌ای بوده که حالا باید آباد شود یا برعکس.
- در خارج از کشور که مشکلی نیست، ولی همیشه این مسئله وجود داشته که فعالیت‌های شما در داخل با فعالیت‌های وزارت بهداشت تداخل پیدا نمی‌کند؟
خیر، ببینید، در داخل کشور اگر وزارت بهداشت مسئولیتی را به عهده ما محول کند، انجام می‌دهیم ولی کارهایمان با وزارت بهداشت تداخل پیدا نمی‌کند چون همه اقدامات درمانی ما در داخل کشور زیر نظر این سازمان است. می‌خواهم بگویم برخلاف نظر شما اصلاً بحث تداخل مطرح نیست.
- هلال احمر طبق وظیفه‌اش فقط در مواقع بحرانی به کمک مردم می‌شتابد. خب، اگر فعالیت خاصی در داخل انجام نشود و فعالیت‌های این جمعیت در همین جا خلاصه شود، یعنی در بقیه روزهای سال راکد است؟
اصلاً این‌طور نیست. اصولاً در امداد و نجات برخورد با حوادث چند مرحله دارد: مرحله پیشگیری، مرحله آمادگی، مقابله با حادثه، مرحله توانبخشی و مرحله بازگشت به حالت اول. جمعیت از همان ابتدا وظیفه‌اش مشخص می‌شود که بیشتر آن هم روی آموزش عمومی‌متمرکز است.
با توجه به اینکه در ایران هر روز یک حادثه اتفاق می‌افتد، ما باید برای آمادگی با حوادث مانور دهیم و این اتفاق‌ها باید قبل از حادثه بیفتد. البته فعالیت‌های حمایتی هم هست که دیگر ربطی به حوادث ندارد. در بحث دارو و درمان نیز ما در طول سال ماموریت‌هایی داریم.
همچنین در بحث ساخت و توزیع دارو هم باید فعال باشیم. نکته دیگر اینکه ما وظیفه امداد و نجات جاده‌ای هم داریم. در جاده وقتی حادثه به وجود می‌آید، امداد و نجات مجروح به عهده هلال احمر است. همچنین در بحث رسیدگی و درمان مجروح در مراکز درمانی، این مراکز توسط اورژانس تاسیس شده‌اند که در این رابطه ما در مورد وظیفه کمک‌رسانی و انتقال مجروحان با اورژانس تقسیم کار کردیم.
به نظر می‌رسد در بحث آموزش و عضو‌گیری در جمعیت جوانان در چند سال گذشته رکودی به وجود آمده، شما موافقید؟ البته هلال احمر در بحث آموزش فعال بوده ولی شاید باید از رسانه‌ها در این امر بیشتر بهره ببرد. یکی از پیشنهادات ما این است که بحث امداد و نجات را در متن درسی دانش‌آموزان بگنجانیم. البته عضویت در سازمان نسبت به سالهای قبل بیشتر شده نه کمتر. ما تا پایان سال 85 شاهد عضویت بیش از 193 هزارنفر داوطلب در سازمان داوطلبان بودیم.
- اصلی‌ترین مسئولیت جمعیت در حال حاضر در داخل کشور است یا در خارج از کشور؟
در داخل از کشور هلال احمر مسئولیت مشخصی دارد و مستقیماً به امر درمان نمی‌پردازد. البته جمعیت در داخل کشور مراکز توانبخشی دارد، ولی بیشتر در کشورهای نیازمند و بیشتر کشورهای آفریقایی اقدام به ساختن درمانگاه یا بیمارستان کرده.
این کار چند خاصیت دارد از جمله مطرح کردن فعالیت‌های درمانی ایران و تبلیغ کادر پزشکی و کادر درمانی ایران. به طوری که الان سفیران خیلی از کشورها از ما تقاضا می‌کنند که برایشان اقدام به ساخت درمانگاه کنیم.
- بین سازمان صلیب سرخ جهانی و هلال احمر چقدر هماهنگی وجود دارد؟
صلیب سرخ و هلال احمر در واقع یکی هستند ولی در بعضی از کشورها نام این سازمان هلال احمر است و در بعضی از کشورها صلیب سرخ. الان نام این سازمان در همه کشورها این است «فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر» که 185نفر عضو آن هستند، در تعیین رئیس آن دخیل هستند، در تمام جلسات شرکت کرده و روی مسائل کلی جهان صحبت می‌کنند و اگر در کشوری حادثه‌ای رخ دهد هلال احمر آن کشور از فدراسیون درخواست کمک می‌کند و فدراسیون نیز از کشورهایی که آمادگی امداد دارند تقاضای کمک می‌کند. البته یک کمیته صلیب سرخ هم وجود دارد که فقط در کشور سوئیس و مربوط به آن است.
- چرا تعداد داروخانه‌های شما با توجه به نیاز مردم این‌قدر محدود است؟
در واقع جمعیت هلال احمر بحث دارویی قبل از انقلاب را داشته، همچنین تا زمان جنگ که باید یک سری از داروها از طرف این جمعیت به نیازمندان می‌رسید، در همین راستا جمعیت هلال احمر کارهایی کرد، از جمله اینکه اقدام به ساخت کارخانه‌های تولید دارو کرد. همزمان وزارت بهداشت هم وظیفه وارد کردن بعضی از اقلام دارویی را به عهده هلال احمر و بعضی را به عهده تامین اجتماعی گذاشت.
الان هلال احمر در کشور بیش از 30 داروخانه و در تهران 3 داروخانه دارد، ولی وظیفه توزیع دارو فقط در خود این داروخانه‌ها نیست بلکه دولت مشخص می‌کند که کدام داروها باید در این داروخانه‌ها توزیع شود.
- مردم از توزیع داروها گله دارند. چرا تا به حال برای گسترش داروخانه‌ها اقدام نکردید؟
در حال حاضر تاکید بر این است که توزیع دارو در کشور باید زیر نظر بخش خصوصی باشد. البته ما هم بخش خصوصی هستیم ولی اجازه تاسیس داروخانه را باید از وزارت بهداشت بگیریم. آنها هم اگر نیاز باشد این اجازه را به ما می‌دهند.
- یعنی هنوز نیازی به این‌کار ندیده‌اند؟
ببینید، زمانی که بحث قاچاق و توزیع دارو در ناصر خسرو زیاد بود، ما اعلام آمادگی کردیم که در همان مکان اقدام به تاسیس داروخانه کنیم که همان داروها با وضعیت بهتری در اختیار مردم قرار گیرد ولی وزارت بهداشت با این پیشنهاد موافقت نکرد چون ظاهرا دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز می‌خواست این اقدام را بکند.
- یکی از بحث‌های داغی که تا همین اواخر مطرح بوده و هست بحث مشکلات دارویی بیماران ام‌اس است. شما مشکل اصلی را در کجا می‌بینید؟ کوتاهی وزارت بهداشت در امر توزیع دارو یا تجویزهای بی‌مورد پزشکان؟
تجمع اخیر این بیماران مشکل توزیع بود که وظیفه وارد کردن این دارو را وزارت بهداشت به بخش خصوصی واگذار کرده بود. قبلا این دارو در هلال احمر توزیع می‌شد. الان هم مشکل اصلی در نحوه توزیع آن و مدیریت ضعیف در توزیع این دارو است.
خب، مردم دارند بابت این دارو پول می‌دهند و انتظار دارند دارویی را که پول آن را می‌دهند به موقع به دستشان برسد. البته اینکه داروی نوع خارجی را پزشکان تجویز می‌کنند نیز چیزی است که وزارت بهداشت باید روی آن نظارت داشته باشد و در مورد تجویز نوع خاصی از دارو باید متخصصان و صاحب‌نظران این بیماری نظر دهند و باید چارچوبی مشخص شود که هر پزشکی خارج از آن چارچوب دارو تجویز کرد، قصور محسوب شود.
چون بعضی از پزشکان فقط برای بازار‌گرمی اقدام به توزیع نوع خارجی دارو می‌کنند. در این چارچوب دیگر پزشکان نباید حق داشته باشند هر نوع دارویی را با هر تعدادی که فقط خودشان صلاح می‌دانند تجویز کنند.
- تجمع اخیر این بیماران روبه‌روی داروخانه هلال احمر بود. قبول دارید که این دارو در داروخانه هلال احمر نیز به اندازه نیاز بیماران وجود نداشت؟
بله، این دارو در داروخانه‌های هلال احمر هم توزیع می‌شود و ما هم قبول داریم که کفاف نیاز همه بیماران را نمی‌دهد و باید حتما در داروخانه‌های دیگر هم توزیع شود.
